Jakie są uregulowania prawne dotyczące badań uczniów biorących udział w zawodach sportowych oraz sportowców?
Badaniom sportowo-lekarskim podlegają:
• zawodnicy;
• trenerzy ubiegający się o licencję.

Zawodnik, przystępujący i uczestniczący w treningach sportowych oraz biorący udział w zawodach, winien być uznany za zdolnego do udziału w treningu/zawodach pod względem zdrowotnym. Badanie i orzeczenie jest udokumentowane w wydanej dla sportowca karcie zdrowia sportowca (tzw. "mała książeczka") lub książeczce zdrowia sportowca, wydanej przez Polski Związek Sportowy. Zgodnie z przepisami orzeczenie o zdolności do uprawiania sportu może zostać wydane na maksymalnie 6 miesięcy. Celem badań sportowo-lekarskich jest ocena ryzyka rozwoju niekorzystnych następstw zdrowotnych wskutek uprawiania danej dyscypliny sportowej.

Zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym (Dz. U. Nr 155, poz. 1298 z późn. zm.) zawodnikiem jest osoba uprawiająca amatorsko lub profesjonalnie określoną dyscyplinę sportu i uczestnicząca we współzawodnictwie sportowym. Jednym z ustawowych obowiązków zawodnika jest poddawanie się badaniom lekarskim.

Badania sportowo-lekarskie mają charakter badań wstępnych, okresowych i okolicznościowych (kontrolnych - po przebyciu poważniejszej choroby, pobycie w szpitalu itp.). Badania wstępne wykonuje się przed rozpoczęciem uprawiania danej dyscypliny sportowej. Wstępne badania sportowo-lekarskie powinny być możliwie wszechstronne. Kolejno wykonywane badania okresowe służą ocenie wpływu treningu na organizm sportowca. Kryteria kwalifikacji do uprawiania sportu zależą od rodzaju aktywności ruchowej (dyscypliny sportowej), jaką zamierza uprawiać kandydat, intensywności treningów (ćwiczenia rekreacyjne, sport wyczynowy) oraz wieku kandydata.

Najłagodniejsze kryteria orzecznicze dotyczą ćwiczeń rekreacyjnych, gdyż nie wiążą się one z ryzykiem niekorzystnych następstw zdrowotnych. Najostrzejsze kryteria należy natomiast przyjąć przy orzekaniu o zdolności do uprawiania sportu wyczynowego. Badania zawodników powinni przeprowadzać wyłącznie lekarze specjaliści medycyny sportowej.

Orzeczenie lekarskie może być następującej treści: trwale niezdolny, czasowo niezdolny, czasowo zdolny, zdolny z ograniczeniem (np. ze względu na wiek - tylko trening ogólnorozwojowy), zdolny do uprawiania określonej dyscypliny sportu.
Okresowe badania sportowo-lekarskie należy przeprowadzać nie rzadziej niż co 6 miesięcy bez względu na wiek. Badania zawodników powinni przeprowadzać wyłącznie lekarze specjaliści medycyny sportowej.
Kwestie związane z ogólną, profilaktyczną opieką zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą szkolną regulują przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia, m.in. z dnia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 139, poz. 1133), rozporządzenie z dnia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 214, poz. 1816).

Jednym ze świadczeń, jakich udziela uczniowi lekarz podstawowej opieki zdrowotnej jest sporządzanie bilansu zdrowia, obejmujące swą treścią także kwalifikacje do zajęć wychowania fizycznego i sportu szkolnego. Natomiast orzeczenia lekarskie o zdolności do uprawiania określonej dyscypliny sportu wydaje lekarz specjalista w dziedzinie medycyny sportowej albo lekarz posiadający certyfikat w zakresie orzecznictwa sportowo-lekarskiego nadany przez Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej. Tryb orzekania o kwalifikacjach dzieci i młodzieży ustala rozporządzenie z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania określonej dyscypliny sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia (Dz. U. Nr 139, poz. 1134).

W stosunku do dzieci i młodzieży do ukończenia 21. roku życia, ubiegających się o przyznanie licencji na amatorskie uprawianie określonej dyscypliny sportu, orzeczenie lekarskie o zdolności do uprawiania określonej dyscypliny sportu wydaje lekarz który przeprowadza wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie.

Podstawą prawną przeprowadzania badań, od których zależy możliwość uprawiania sportu jest ustawa o sporcie kwalifikowanym; ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 226, poz. 1675 z późn. zm.) oraz akty wykonawcze do niej. Z kolei sposób przeprowadzania badań antydopingowych określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakresu i trybu działania Komisji do Zwalczania Dopingu w Sporcie (Dz. U. Nr 133, poz. 1501). Zastosowanie znajduje również: rozporządzenie Ministra Sportu z dnia 3 października 2006 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zaświadczeń lekarskich, a także rodzaju niezbędnych badań lekarskich dla osób ubiegających się o przyznanie licencji zawodnika lub licencji trenera (Dz. U. Nr 189, poz. 1396). Rozporządzenie to określa kwalifikacje lekarzy uprawnionych do wydawania zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do uprawiania określonej dyscypliny sportu oraz zaświadczeń lekarskich o zdolności do wykonywania obowiązków trenera, a także rodzaj niezbędnych badań lekarskich dla osób ubiegających się o przyznanie licencji zawodnika lub licencji trenera. Wykonywanie badań z zakresu medycyny sportowej obejmujących dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia uprawiających sport amatorski wchodzi w zakres refundowanych ze środków publicznych świadczeń na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom i wczesnego wykrywania chorób (art. 27 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).

Alicja Brzezińska