- Pacjent ma prawo otrzymać świadczenie w domu chorego wynikające z zadań pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Wszelkie zabiegi pozostające w kompetencji pielęgniarki POZ wykonywane są zawsze na pisemne zlecenie lekarza i zawsze w przypadkach uzasadnionych medycznie – informuje Beata Ostrzycka, konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego.

 

Zadania pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej

Zadania pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej określone są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 27 listopada 2019 roku w sprawie zakresu zadań lekarza podstawowej opieki zdrowotnej , pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i położnej podstawowej opieki zdrowotnej. Załącznik nr 2 do rozporządzenia opisuje zadania pielęgniarki i położnej POZ w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki chorób, świadczeń pielęgnacyjnych, świadczeń diagnostycznych, świadczeń leczniczych i świadczeń rehabilitacyjnych.

Część A załącznika ust. 4 „Zadania pielęgniarki POZ w zakresie świadczeń leczniczych” ujmuje w pkt. 2: „podawanie leków różnymi drogami i technikami zleconymi przez lekarza, w tym wykonywanie iniekcji domięśniowych, dożylnych, podskórnych, śródskórnych oraz wykonywanie wlewów dożylnych”.

Sprawdź: Czy pielęgniarka nocnej i świątecznej opieki medycznej może odmówić podania dziecku antybiotyku w zastrzyku w warunkach domowych? >

Część B załącznika dotyczy zadań położnej POZ. W ust. 4 „Zadania położnej POZ w zakresie świadczeń leczniczych” pkt. 6 lit. a brzmi: „wykonywanie zabiegów leczniczych, w tym: podawanie leków różnymi drogami i technikami zleconymi przez lekarza, w tym wykonywanie iniekcji domięśniowych, dożylnych, podskórnych i śródskórnych oraz wykonywanie wlewów dożylnych”.

Opinia konsultanta krajowego do spraw pielęgniarstwa rodzinnego

- Obecnie obowiązuje opinia konsultanta krajowego ds. pielęgniarstwa rodzinnego w sprawie podawania przez pielęgniarki środowiskowe/ rodzinne leków drogą dożylną (w tym wlewów kroplowych) oraz leków podawanych w iniekcjach domięśniowych (takich jak żelazo, antybiotyki) z 10 marca 2015 r. - informuje nas Beata Ostrzycka.

Konsultant podkreśla, że pielęgniarki realizują zlecenie lekarskie – to lekarz decyduje o leczeniu, dawce leku i drodze podania. - Podawanie leków drogą dożylną lub domięśniową przez pielęgniarki środowiskowe/rodzinne jest realizacją wydanego zlecenia lekarskiego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. To lekarz decyduje o leczeniu, dawce leku, drodze podania w zależności od stanu pacjenta i choroby. Za to również ponosi odpowiedzialność. Wszystkie leki, które są zarejestrowane w Polsce, a dostępne na receptę do leczenia ambulatoryjnego mogą być podawane zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i charakterystyką produktu leczniczego – czytamy w opinii.

Dany preparat należy podawać wyłącznie pod bezpośrednim nadzorem personelu medycznego przeszkolonego w zakresie oceny i leczenia reakcji anafilaktycznych. - Pacjenta należy obserwować w celu wykrycia działań niepożądanych po każdym podaniu leku. W przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości lub objawów nietolerancji w trakcie podawania leku, leczenie należy natychmiast przerwać. Dostępne musi być wyposażenie do resuscytacji krążeniowo-oddechowej oraz leki stosowane w leczeniu ostrych reakcji anafilaktycznych – zaleca konsultant.

Pielęgniarki podając lek na zlecenie lekarza mają obowiązek zapoznać się z ulotką producenta dołączoną do leku i przestrzegać jego zaleceń lub zaleceń lekarza.

- Jeżeli zlecenie lekarskie stoi w sprzeczności z zaleceniami bezpieczeństwa jakie podaje producent leku, to należy skonsultować to z lekarzem, który zlecenie wystawił  – zaleca konsultant.

Beata Ostrzycka informuje, że obecnie wypracowywane jest wspólne stanowisko konsultantów krajowych w dziedzinie medycyny rodzinnej i pielęgniarstwa rodzinnego odnośnie wlewów kroplowych, jednak na to stanowisko trzeba jeszcze poczekać.

 


Kiedy pielęgniarka może odmówić podania leku

Prawo odmowy podania przez pielęgniarkę leku zleconego przez lekarza określa przepis art. 12 ust. 2 ustawy z 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej. Zgodnie z nim pielęgniarka i położna mogą odmówić wykonania zlecenia lekarskiego oraz wykonania innego świadczenia zdrowotnego niezgodnego z ich sumieniem lub z zakresem posiadanych kwalifikacji. Odmawiając wykonania zlecenia lekarskiego trzeba podać przyczynę odmowy w formie pisemnej.

Chyba że zachodzą okoliczności, określone w art. 12 ust. 1 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, dotyczące obowiązku udzielenia świadczenia przez pielęgniarkę w sytuacji, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować stan nagłego zagrożenia zdrowotnego.

- Podczas realizacji wydanego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego zlecenia lekarskiego, zawierającego nazwę i dawkę leku, drogę podania, czasokres, które w pełni pokrywają się z charakterystyką produktu leczniczego oraz gdy preparat dopuszczony jest do leczenia ambulatoryjnego, dostępny na receptę i nie jest zarezerwowany tylko do leczenia w warunkach szpitalnych nie zachodzą podstawy do odmowy wykonania takiego zlecenia przez pielęgniarkę. Pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej mają obowiązek współpracować z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej oraz lekarzami ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, również w kwestii realizacji wydawanych zleceń lekarskich – zaleca konsultant krajowy ds. pielęgniarstwa rodzinnego.

- Wiem , że zdarzają  się  sytuacje na tak zwane "życzenie rodziny" jednak to nie jest przypadek uzasadniony medycznie. Pielęgniarki powinny również odmawiać w sytuacjach uzasadnionych a opisanych w ustawie o zawodach  pielęgniarki i położnej – informuje Beata Ostrzycka. 

Naczelną zasadą wykonywania zawodu pielęgniarki jest dbałość o zdrowie i dobro pacjenta, co zostało wyrażone w art. 11 ust. 1 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, zgodnie z którym pielęgniarka i położna wykonują zawód z należytą starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej, poszanowaniem praw pacjenta, dbałością o jego bezpieczeństwo, wykorzystując wskazania aktualnej wiedzy medycznej oraz pośrednictwo systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.

Iniekcje domięśniowe i dożylne  u dzieci w domu pacjenta i ambulatorium są wręcz niewskazane

W sprawie podawania iniekcji domięśniowych i dożylnych  u dzieci w domu pacjenta, ambulatorium, domu dziecka obowiązuje stanowisko prof. Teresy Jackowskiej konsultanta krajowego w dziedzinie pediatrii z 3 listopada 2021 roku. 

Nie dopuszcza ono możliwości wykonywania iniekcji dożylnych i domięśniowych w domu pacjenta, w opiece ambulatoryjnej (w gabinecie zabiegowym), w domu dziecka. - Iniekcje dożylne mogą być wykonywane w warunkach szpitalnych oraz przez personel Pogotowia Ratunkowego w sytuacjach ratowania życia. Stosowanie leków dożylnie i domięśniowo w tym antybiotyków wskazuje na poważny stan dziecka i nie ma możliwości podawania leków doustnie. W takich przypadkach konieczna jest pilna hospitalizacja dziecka. O tym fakcie należy poinformować  rodziców i skierować dziecko do szpitala – czytamy w stanowisku. Konsultant zaznacza, że zlecanie leków/antybiotyków domięśniowo u dzieci jest niebezpieczne i okrutne, a wykonanie kilkakrotnie w ciągu doby iniekcji domięśniowych jest dodatkowo narażeniem dziecka na ogromny stres, ból, cierpienie i możliwość powikłań miejscowych i ogólnych. - Takie postępowanie nie tylko jest nieetyczne, to co najważniejsze niezgodne z rekomendacjami – podaje konsultant krajowy.

- Pielęgniarka czy pielęgniarz otrzymując zlecenie na podanie antybiotyku drogą dożylną czy domięśniową powinni odmawiać wykonania zlecenia lekarskiego, bowiem mają prawo odmawiać zleceń , które mogą być niebezpieczne dla dziecka. Pielęgniarki/pielęgniarze powinni poinformować rodziców o swojej decyzji i skierować dziecko do szpitala. Ponadto powyższe błędy w zleceniach lekarskich powinny być zgłaszane do konsultanta wojewódzkiego i/lub krajowego w dziedzinie pediatrii” – brzmią zalecenia konsultanta krajowego w dziedzinie pediatrii.

Zatem zlecanie leków i antybiotyków domięśniowo u dzieci zarówno w opiece ambulatoryjnej, jak i w szpitalu nie powinno mieć miejsca. Wyjątek stanowi:

  • jednorazowe podanie leku ratującego życie w przypadku trudności z uzyskaniem dojścia dożylnego;
  • chemioprofilaktyka choroby meningokokowej;
  • uzasadnione przypadki na zlecenie lekarzy specjalistów z innych dziedzin pediatrii.