Jakie wynagrodzenie powinien otrzymać lekarz przy założeniu, że pracuje w podstawowym systemie czasu pracy od poniedziałku do piątku od 8.00 do 15.35, pełni dyżur medyczny od poniedziałku do piątku od 15.35. do 8.00 lub w sobotę, niedzielę i święta od 8.00 do 8.00, który ponadto ma podpisaną klauzulę opt-out, otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3.400 zł i pracował w kwietniu 2011 r. według poniższego harmonogramu?
1.
8.00-15.35
2.
wolne
3.
wolne
4.
8.00-15.35 i dyżur 15.35-8.00
5.
wolne po dyżurze
6.
8.00-15.35
7.
8.00-15.35
8.
8.00-15.35
9.
dyżur 8.00-8.00
10.
wolne
11.
8.00-15.35
12.
8.00-15.35
13.
8.00-15.35
14.
8.00-15.35
15.
8.00-15.35
16.
8.00-8.00
17.
wolne
18.
8.00-15.35
19.
8.00-15.35
20.
8.00-15.35 i dyżur 15.35-8.00
21.
wolne po dyżurze
22.
8.00-15.35
23.
wolne
24.
dyżur 8.00-8.00
25.
wolne
26.
8.00-15.35
27.
8.00-15.35
28.
8.00-15.35
29.
8.00-15.35
30.
wolne
31.
wolne
Pora nocna w zakładzie opieki zdrowotnej obejmuje godziny od 22.00 do 6.00.
Norma na kwiecień wynosi 151 godz. 40 min.
Wypracowano:
• 136 godz. 30 min. w ramach godzin etatowych;
• 15 godz. 10 min. niedopracowanie (wolne po dyżurze);
• 104 godz. 50 min dyżury.
Łącznie przepracowane 241 godz. 20 min.
Czy powinniśmy wypłacić pomniejszone wynagrodzenie miesięczne o 15 godz. 10 min. (wolne po dyżurze) a za 104 godz. 50 min. wypłacić wynagrodzenie ze stosownymi dodatkami tj.
04.04. – 8,25 z 50% dodatkiem i 8 godz. z 100% dodatkiem;
09.04 – 6,25 z 50% dodatkiem i 17,35 godz. z 100% dodatkiem;
16.04. - 6,25 z 50% dodatkiem i 17,35 godz. z 100% dodatkiem;
20.04. – 8,25 z 50% dodatkiem i 8 godz. z 100% dodatkiem;
24.04.- 24 godz. ze 100% dodatkiem?
Godziny wypracowane przez lekarza w ramach pełnienia dyżuru medycznego uzupełniają niewypracowany, z powodu udzielenia mu odpoczynków dobowych, wymiar czasu pracy.
Zgodnie z art. 32j ust. 1-3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (teks jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z., lekarze oraz inni posiadający wyższe wykształcenie pracownicy wykonujący zawód medyczny, zatrudnieni w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych, mogą być zobowiązani do pełnienia w tym zakładzie dyżuru medycznego. Czas pełnienia dyżuru wlicza się do czasu pracy, jednak praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie, w jakim przekraczać będzie 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Ponadto zgodnie z art. 32j ust. 4 u.z.o.z. pracownikom z tytułu pełnienia dyżuru medycznego należy się normalne wynagrodzenie wraz z dodatkiem obliczanym tak jak dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, zgodnie z art. 1511 § 1-3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. Oznacza to, że za każdą godzinę pełnienia dyżuru medycznego pracownik otrzymuje określone w art. 32j ust. 4 u.z.o.z. wynagrodzenie. Wynagrodzenie to pracownik otrzymuje niezależnie od tego czy w danym okresie rozliczeniowym wypracował obowiązujący go wymiar czasu pracy, czy też nie.
W danym okresie rozliczeniowym pracownik miał do przepracowania 151 godz. 40 min. oraz zaplanowane dyżury na 104 godz. i 50 min. Faktycznie, z uwagi przede wszystkim na obowiązek udzielania pracownikom nieprzerwanych odpoczynków dobowych, wypracował jednak 136 godz. i 30 min. z zaplanowanego w danym okresie rozliczeniowym wymiaru czasu pracy, dyżurował natomiast przez całe 104 godz. i 50 min.
W tym przypadku, ponieważ czas dyżuru wlicza się do czasu pracy pracownika, czas świadczenia dyżuru dopełnia niedopracowany przez pracownika wymiar czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Stanowisko takie potwierdza Państwowa Inspekcja Pracy. Pracownik otrzyma zatem normalne wynagrodzenie za pracę za 151 godz. 40 min., które powinien przepracować zgodnie z obowiązującym go w danym okresie rozliczeniowym wymiarem czasu pracy oraz normalne wynagrodzenie za 89 godz. i 40 min. dyżuru medycznego (pomniejszonego o godziny, które dopełniają wymiar czasu pracy - tj. o 15 godz. i 10 min.). Ponadto pracownik powinien otrzymać 50% lub 100% dodatek do wynagrodzenia za wszystkie godziny pełnienia dyżuru medycznego, a zatem za 104 godz. i 50 min. dyżuru.
Zgodnie z art. 32j ust. 4 u.z.o.z. do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art. 1511 § 1-3 k.p. Oznacza to, że za pracę w ramach dyżuru medycznego, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
1)
100% wynagrodzenia - za pracę w ramach dyżuru medycznego przypadającego:
a)
w nocy,
b)
w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c)
w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
2)
50% wynagrodzenia - za pracę w ramach dyżuru medycznego przypadającego innym w dniu niż określony w pkt 1.
Zgodnie z powyższym, pracownik świadczący zaplanowany na dany dzień (np. w niedzielę lub święto) dyżur medyczny, za pracę w takim dniu otrzymuje:
• za normalne godziny pracy - wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika;
• za pozostałe godziny pracy będące pracą w ramach dyżuru medycznego - normalne wynagrodzenie za pracę powiększone o 50% dodatek za każdą godzinę pracy w ramach dyżuru medycznego;
• za godziny dyżuru medycznego przypadające w porze nocnej - pracownikowi przysługuje zarówno przewidziany w art. 1518 k.p. 20% dodatek do wynagrodzenia jak i dodatkowe wynagrodzenie za pełniony dyżur medyczny w porze nocnej zgodnie z art. 32j ust. 4 u.z.o.z. (tj. 100% dodatek do wynagrodzenia przewidziany a art. 1511 k.p.).
Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż w przypadku dyżuru medycznego nie została wyłączona kodeksowa zasada, zgodnie z którą za pracę w niedzielę lub święto pracownikowi należy się inny dzień wolny udzielony do końca okresu rozliczeniowego. Jedynie zatem w przypadku, gdy udzielenie dnia wolnego za pracę w niedzielę i święto nie było możliwe, pracownikowi należy się za każdą godzinę pracy dodatek w wysokości 100% z tytułu pracy w niedzielę.
W przypadku, gdy konieczność odbycia przez pracownika dyżuru jest niezaplanowana, pracownikowi przysługuje za taki dyżur normalne wynagrodzenie za pracę powiększone o 100% dodatek za pierwsze 7 godzin i 35 minut dyżuru, natomiast za pracę powyżej tych godzin (tak jak w przypadku przekroczenia dobowej normy czasu pracy) wynagrodzenie powiększone o 50 lub 100% dodatki w zależności od charakteru dnia lub pory, w jakiej dyżur medyczny jest pełniony.
A zatem lekarzowi opisanemu w pytaniu należy wypłacić normalne wynagrodzenie za 241 godz. i 20 min. pracy (za godziny normalnej pracy wraz z godzinami pełnienia dyżuru medycznego) oraz następujące dodatki za dyżury w dniach:
04.04. – za 8 godz. i 25 min - 50% dodatek i za 8 godz. - 100% dodatek;
09.04 – za 6 godz. i 25 min - 50% dodatek i za 17 godz. i 35 min. - 100% dodatek;
16.04. – za 6 godz. i 25 min - 50% dodatek i za 17 godz. i 35 min.- 100% dodatek;
20.04. - za 8 godz. i 25 min - 50% dodatek i za 8 godz. - 100% dodatek;
24.04.- za 24 godz. - 100% dodatek.

Uwagi
Zaznaczyć jednakże należy, iż w doktrynie istnieją poglądy, iż dyżur medyczny nie może "dopełnić" niewypracowanego przez pracownika wymiaru czasu pracy (tak: Magdalena Barbara Rycak, Czas pracy w zakładach opieki zdrowotnej, ABC 2008). Zgodnie z tym stanowiskiem "dyżur medyczny powinien przypadać poza normalnymi godzinami pracy. Oznacza to, że w każdym okresie rozliczeniowym, pracownik medyczny powinien mieć zaplanowaną "normalną" pracę w takiej liczbie godzin, jaka wynika z wymiaru czasu pracy w tym okresie. Natomiast dyżur medyczny powinien być wyznaczany ponad tymi normalnymi godzinami pracy."
A zatem, jeśli w kwietniu 2011 r. wymiar czasu pracy wynosił 151 godz. i 40 min., to pracownik zatrudniony w miesięcznym okresie rozliczeniowym na ten miesiąc powinien mieć ustalony harmonogram czasu pracy, który zapewnia mu "normalną" pracę w wymiarze 151 godz. i 40 min., a dopiero ponad to mógł mieć zaplanowany dyżur medyczny. W sytuacji gdy pracodawca zaplanował pracownikowi jedynie 136 godz. i 30 min. czasu pracy w ramach normalnego czasu pracy, to za te niedopracowane 15 godz. i 10 min., powinien zapłacić wynagrodzenie przestojowe, nawet jeśli oprócz tych godzin pracy pracownik pełnił dyżur w wymiarze 104 godz. i 50 min.
Państwowa Inspekcja Pracy dopuszcza jednak "dopełnianie" niewypracowanego przez lekarza wymiaru czasu pracy godzinami dyżuru medycznego. Nie oznacza to jednak, że w przypadku gdy pracodawca wypłaci pracownikom wynagrodzenie przestojowe, uzupełniając w ten sposób niewypracowany przez nich wymiar czasu pracy, zostanie za to ukarany. Takie działanie pracodawcy jest bowiem korzystniejsze dla pracowników, a tym samym dopuszczalne w świetle obowiązujących przepisów prawa.
Joanna Kaleta