Kwestie dotyczące lekarzy uprawnionych do wydawania orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych uregulowane zostały w art. 7 ust. 1 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Orzeczenie jest wydawane przez lekarza medycyny pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy lub lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, w rozumieniu przepisów ustawy z 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej.

- Natomiast do przeprowadzenia badania laboratoryjnego w kierunku nosicielstwa Salmonella-Shigella do celów sanitarno-epidemiologicznych właściwe są organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, czyli państwowi powiatowi i wojewódzcy inspektorzy sanitarni – zaznacza Szymon Cienki, rzecznik prasowy Głównego Inspektoratu Sanitarnego (GIS).

Czytaj w LEX: Szczególne rodzaje badań lekarskich >

Dane te, jak dodaje, objęte są tajemnicą zawodową i nie może ich ujawnić np. pracownik stacji.

Zapobieganie oraz zwalczanie zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ebook

Rafał Budzisz

Sprawdź  

Tajemnica lekarska co do informacji zawartych w orzeczeniu lekarskim do celów sanitarno-epidemiologicznych obowiązuje także oczywiście lekarzy na podstawie art. 40 ust. 1 ustawy z  5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

- Lekarz jest zobowiązany do zachowania tajemnicy, wykonując badanie pacjenta dla celów sanitarno-epidemiologicznych – podkreśla dr hab. n. praw. Radosław Tymiński, radca prawny. - W przypadkach określonych prawem może ujawnić tę tajemnicę - dodaje.

Sprawdź w LEX: Czy pracodawca zobowiązany jest płacić za badania sanitarno-epidemiologiczne, które należy zrobić przy zatrudnieniu pracownika czy koszty ponosi pracownik? >

Lekarz jest zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy, gdy:

• tak stanowią ustawy;
• badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje;
• zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;
• pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia. Zakres ujawnienia tajemnicy może określić pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy;
• zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu;
• zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń. W każdym z tych przypadków ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie.

Radosław Tymiński zaznacza, że niekiedy lekarz ma wręcz obowiązek ujawnić tajemnicę lekarską w tym zakresie.

- Przykładowo lekarz, który podejrzewa lub rozpoznaje zakażenie, chorobę zakaźną lub zgon z powodu zakażenia lub choroby określonej zakaźnej jest zobowiązany do zgłoszenia tego faktu właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu – mówi radca prawny.

Zgłoszenia dokonuje się niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili powzięcia podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej.

Sprawdź w LEX: Czy orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych należy przechowywać w aktach osobowych pracownika? >

Na jakiej podstawie lekarz wydaje orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych

- Badania sanitarno-epidemiologiczne, w odróżnieniu od badań pracowniczych wykonywanych na podstawie kodeksu pracy, mają na celu zapewnienie ochrony zdrowia nie pracownika, lecz osób trzecich, które mogą ulec zakażeniu w wyniku kontaktu z zakażonym, podczas wykonywania przez niego obowiązków zawodowych – przypomina Szymon Cienki.

Podkreśla, że pacjent udający się do lekarza medycyny pracy lub podstawowej opieki zdrowotnej powinien wiedzieć, że badanie lekarskie obejmuje wywiad lekarski i badanie fizykalne. Dlatego też należy zwrócić uwagę na portale, które wciąż oferują wydanie orzeczenia sanitarno-epidemiologicznego online, bez konieczności wizyty osobistej u lekarza.

Czytaj w LEX: Działania podejmowane w przypadkach zakażeń i chorób zakaźnych ze względu na ochronę bezpieczeństwa obywateli >

Rzecznik GIS podkreśla, że platformy takie nie są powiązane z Państwową Inspekcją Sanitarną. - Podkreślenia wymaga fakt, że orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych musi być wydane przez lekarza medycyny pracy lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który na podstawie przeprowadzonego w ramach badania sanitarno-epidemiologicznego wywiadu lekarskiego oraz badania przedmiotowego dokonuje oceny stanu zdrowia osoby badanej – mówi Szymon Cienki.

Zatem lekarz na podstawie przeprowadzonego w ramach badania sanitarno-epidemiologicznego wywiadu lekarskiego oraz badania przedmiotowego dokonuje oceny stanu zdrowia osoby badanej. Na podstawie uzyskanych w ten sposób informacji o charakterze klinicznym i epidemiologicznym oraz biorąc pod uwagę charakter podejmowanej lub wykonywanej przez badanego pracy, lekarz podejmuje decyzję odnośnie jego zdolności do wykonywania prac oraz dalszego postępowania diagnostycznego. Mogą to być np. badania dodatkowe, w tym m.in. RTG klatki piersiowej czy badanie w kierunku pałeczek z rodzaju Salmonella oraz Shigella.

Sprawdź w LEX: Czy pracodawca musi skierować na badania sanitarno-epidemiologiczne pracownika, któremu ważność badań upływa w trakcie okresu wypowiedzenia? >

Kto powinien mieć orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych

Obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym podlegają:

1. podejrzani o zakażenie lub chorobę zakaźną (osoby z punktów 1-3 na badania kieruje właściwy dla ich miejsca pobytu państwowy powiatowy inspektor sanitarny);
2. noworodki, niemowlęta i kobiety w ciąży, podejrzane o zakażenie lub chorobę zakaźną mogącą się szerzyć z matki na płód lub dziecko;
3. nosiciele, ozdrowieńcy oraz osoby, które były narażone na zakażenie przez styczność z osobami zakażonymi, chorymi lub materiałem zakaźnym;
4. uczniowie, studenci i doktoranci kształcący się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby (na badanie kieruje zarządzający szkołą albo rektor uczelni lub osoba przez nich upoważniona);
5. osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, nieposiadające aktualnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby (kieruje pracodawca albo zlecający wykonanie prac).

- Pracodawca powinien uwzględnić w wydanym skierowaniu na badania sanitarno-epidemiologiczne rodzaj wykonywanej przez osobę zatrudnioną/ pracownika czynności. Informacja ta stanowi podstawę dla lekarza, co do zakresu zlecanych dodatkowo badań i konsultacji – przypomina Szymon Cienki. Lekarz wpisuje treść orzeczenia lekarskiego do karty badań do celów sanitarno-epidemiologicznych.

Sprawdź w LEX: Czy pracodawca może zwrócić pracownikom książeczki sanepidowskie skoro nie są one już dokumentem medycznym? >

Jak dodaje rzecznik GIS, możliwe jest również wystawienie orzeczenia lekarskiego bez zlecenia pracodawcy – na wniosek osoby badanej, która zamierza podjąć pracę, przy której orzeczenie takie jest wymagane. Osoba poddająca się badaniu wskazuje, jakiego rodzaju prac ma dotyczyć badanie sanitarno-epidemiologiczne i wydawane na jego podstawie orzeczenie lekarskie dla celów sanitarno-epidemiologicznych.

Czytaj także na Prawo.pl: Lekarz określa, jak długo ważne jest badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych

Koszt badań sanitarno-epidemiologicznych

Lekarz może wydać orzeczenie o:

1. o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby;
2. o czasowych lub trwałych przeciwwskazaniach do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

Koszty badań sanitarno-epidemiologicznych są pokrywane przez pracodawcę lub zlecającego pracę, jeśli to oni kierują na te badania (art. 8 ust. 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). W przypadku, gdy badania odbywają się na wniosek osoby badanej, to ona ponosi ich koszt (art. 8 ust. 4a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).

Sprawdź w LEX: Kto ponosi koszty badań sanitarno-epidemiologicznych osób, z którymi nawiązywana jest współpraca na zasadzie kontraktu? >

- Natomiast w celu uzyskania informacji dotyczącej kosztu badania w kierunku nosicielstwa Salmonella-Shigella należy zwrócić się do laboratorium wojewódzkiej bądź powiatowej stacji sanitarno–epidemiologicznej w której zamierzmy wykonać badanie – mówi rzecznik GIS.

Orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych zastąpiło w 2008 r. tzw. książeczkę sanepidowską, której nazwa wciąż funkcjonuje w języku potocznym, choć nie ma uregulowań prawnych, które by określały jej zasady. Zatem zmieniła się nazwa dokumentu, ale nie obowiązek badań sanitarno-epidemiologicznych w określonych sytuacjach.