Pytanie

Czy pielęgniarka, która nie ukończyła kursu EKG, może wykonywać wskazane badanie na zlecenie lekarza?

W rozporządzeniu ministra zdrowia jest informacja tylko o sytuacji, kiedy jest brak zlecenia lekarskiego.

Odpowiedź

W chwili obecnej obowiązuje rozporządzenie ministra zdrowia z 7 listopada 2007 roku w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego - dalej r.r.ś.p., które zachowało swą moc w oparciu o art. 102 ust. 1 ustawy z 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej - dalej u.z.p.p. 

Rozporządzenie to w § 1 ust. 1 pkt 2 lit. h r.r.ś.p. stanowi, że pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego świadczeń diagnostycznych obejmujących wykonywanie EKG, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego. W sytuacji, gdy pielęgniarka wykonuje to świadczenie bez zlecenia lekarskiego oczywistym jest, że w myśl wyżej powołanych przepisów zobowiązana jest posiadać kwalifikacje uzyskane w wyniku ukończenia kursu specjalistycznego w zakresie wykonania EKG. Problem pojawia się w momencie, gdy świadczenie takie ma wykonać pielęgniarka na zlecenie lekarskie, nie posiadając ukończonego kursu.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że w maju 2007 roku. przygotowany został przez Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych ramowy program kursu specjalistycznego dla pielęgniarek i położnych "Wykonanie i interpretacja zapisu elektrokardiograficznego (Nr 03/07)". Program ten obowiązuje do chwili obecnej. Jednakże zwrócić należy uwagę, iż szkolenie to obejmuje swym programem nie tylko samo wykonanie badania, ale też obejmuje interpretację zapisu EKG. Celem tego kursu jest bowiem nabycie umiejętności przez pielęgniarkę/położną polegających na wykonaniu standardowego, spoczynkowego badania elektrokardiograficznego oraz rozpoznanie cech elektrokardiograficznych stanów zagrożenia życia i zdrowia pacjenta.

Standard kształcenia dla kierunku pielęgniarstwo wprowadzony rozporządzeniem ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 9 maja 2012 roku w sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa niestety nie przewiduje dla absolwenta kierunku pielęgniarstwo, w zakresie umiejętności wykonywania badania diagnostycznego w postaci wykonania EKG.

W tym miejscu należy przytoczyć stanowisko Dyrektora Departamentu Pielęgniarek i Położnych z 11 sierpnia 2009 roku, w którym wyrażono pogląd, że "zapis wyżej wymienionego rozporządzenia mówiący o wykonaniu EKG samodzielnie pod warunkiem ukończenia kursu specjalistycznego należy traktować jako niezbędne minimum". W dalszej treści wyżej wymienionego pisma autor stwierdza, po dokonaniu analizy programu kształcenia specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa kardiologicznego, że pielęgniarka specjalista w tej dziedzinie uprawniona jest do samodzielnego wykonania EKG, bez potrzeby ukończenia kursu specjalistycznego.

Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa wyraża natomiast pogląd, iż "pielęgniarka nie posiadająca kursu specjalistycznego, może wykonać na zlecenie lekarza badanie EKG pod warunkiem bezpośredniej obecności lekarza podczas przeprowadzania wymienionego świadczenia. W sytuacji gdy w oddziale nie ma lekarza podczas wykonywania EKG, badanie może wykonać tylko i wyłącznie pielęgniarka posiadająca kurs specjalistyczny EKG". W dalszej treści opinii Konsultant Krajowy słusznie postuluje, aby wszystkie pielęgniarki wykonujące zawód w lecznictwie tzw. stacjonarnym (całodobowym) posiadały ukończony kurs specjalistyczny w zakresie wykonania badania EKG.

Z całą pewnością pielęgniarka wykonująca badanie EKG na zlecenie lekarza powinna być przeszkolona w zakresie wykonania takiego badania, w związku z tym, że minima programowe kształcenia przeddyplomowego nie przewidują nabycia przez pielęgniarkę takich umiejętności. W moim przekonaniu powinien to być co najmniej kurs dokształcający, który w myśl przepisu art. 73 ust. 1 u.z.p.p. ma na celu pogłębienie i aktualizację wiedzy i umiejętności zawodowych pielęgniarki lub położnej.

Pragnę też zwrócić uwagę na przepis art. 11 ust. 1 u.z.p.p., zgodnie z którym pielęgniarka i położna wykonują zawód z należytą starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej, poszanowaniem praw pacjenta, dbałością o jego bezpieczeństwo, wykorzystując wskazania aktualnej wiedzy medycznej. Istotne znaczenie ma także § 9 r.r.ś.p., który stanowi, że pielęgniarka, położna przy podejmowaniu czynności związanych z samodzielnym wykonywaniem świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych nie powinna wykraczać poza swoje umiejętności zawodowe, a w szczególności podejmować czynności wymagających umiejętności zawodowych uzyskiwanych w drodze doskonalenia zawodowego w odpowiedniej formie kształcenia podyplomowego.

Reasumując, skłaniam się do opinii Konsultanta Krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa, który stoi na stanowisku, że pielęgniarka, która nie ukończyła kursu specjalistycznego w zakresie wykonania badania EKG, może wykonać takie badanie na zlecenie lekarza podczas jego obecności.

Iwona Choromańska

Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w prawie medycznym. Prowadzi obsługę prawną podmiotów leczniczych. Przez wiele lat współpracowała z Naczelną Izbą Pielęgniarek i Położnych. Uczestniczyła również w wielu szkoleniach pielęgniarek i położnych jako wykładowca.

Pytanie pochodzi z Serwisu Prawo i Zdrowie.