1.Wstęp

Według założeń normodawcy projektowane działania winny ułatwić dostęp pacjentów do podstawowej opieki zdrowotnej, zwiększyć efektywność podstawowej opieki zdrowotnej sprawowanej nad pacjentem oraz usprawnić proces koordynacji leczenia. Zgodnie z projektowanymi założeniami ustawa o podstawowej opiece zdrowotnej określać będzie zadania, organizację i finansowanie podstawowej opieki zdrowotnej, zasady współdziałania podstawowej opieki zdrowotnej z innymi częściami systemu ochrony zdrowia, kwalifikacje i rozwój zawodowy osób udzielających świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej oraz zasady zapewnienia jakości w podstawowej opiece zdrowotnej. Co istotne, już na wstępie projekt przyjmuje, iż prawo do korzystania z podstawowej opieki zdrowotnej przysługiwać będzie pacjentom na zasadach określonych przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - dalej u.ś.o.z., z tym jednak zastrzeżeniem, że jego zakres podmiotowy rozszerzony został na wszystkie osoby posiadające obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

2.Definicje legalne

Projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej wprowadza kilka definicji legalnych, niezwykle istotnych z punktu widzenia zasad realizacji świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej. I tak projekt definiuje podstawową opiekę zdrowotną, jako świadczenia zdrowotne profilaktyczne, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne oraz pielęgnacyjne udzielane w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej.

Z kolei przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej projekt nakazuje rozumieć lekarza, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, posiadającego tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej lub odbywającego szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie medycyny rodzinnej, lub posiadającego specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej, lub posiadającego inną specjalizację lub tytuł specjalisty i udzielającego nieprzerwanie, przez okres nie krótszy niż 5 lat, świadczeń zdrowotnych w zakresie POZ. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż lekarz nieposiadający odpowiedniej specjalizacji lub lekarz inny niż posiadający nieprzerwany staż pracy w POZ (5 lat), będzie traktowany jako lekarz POZ do dnia 31 grudnia 2022 roku, a po tym okresie jeśli rozpocznie specjalizację w dziedzinie medycyny rodzinnej.

Projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej definiuje także pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej, przez którą rozumieć należy pielęgniarkę, która ukończyła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, opieki długoterminowej, w ochronie zdrowia pracujących, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, opieki długoterminowej, w ochronie zdrowia pracujących, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, opieki długoterminowej, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, opieki długoterminowej, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub posiada tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa oraz co najmniej trzyletni staż pracy w podstawowej opiece zdrowotnej, będącą świadczeniodawcą, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo która jest zatrudniona lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Pielęgniarka, które nie posiada specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, jest pielęgniarką POZ do dnia 31 grudnia 2022 roku, a po tym okresie jeśli rozpocznie szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego. Z kolei pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania będzie pielęgniarka, która ukończyła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub posiada tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa oraz co najmniej trzyletni staż pracy w podstawowej opiece zdrowotnej.

Zgodnie wreszcie z definicją położnej podstawowej opieki zdrowotnej, rozumieć przez nią należy położną, która ukończyła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, środowiskowego, środowisko-rodzinnego oraz promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego lub promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego lub promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub posiada tytuł zawodowy magistra położnictwa oraz co najmniej trzyletni staż pracy w podstawowej opiece zdrowotnej udzielającą świadczeń w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, będącą świadczeniodawcą, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo która jest zatrudniona lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

3.Zadania podstawowej opieki zdrowotnej

Zgodnie z założeniami ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej do podstawowych zadań podstawowej opieki zdrowotnej należeć będzie zapewnienie równego dostępu do wszechstronnej i ogólnej opieki zdrowotnej wszystkim obywatelom, podejmowanie działań zmierzających do ochrony zdrowia i życia, w odniesieniu do wszystkich potrzeb i problemów zdrowotnych niezależnie od wieku i płci, z uwzględnieniem nie tylko biomedycznego wymiaru zdrowia, ale także wymiaru psychospołecznego, kulturowego i egzystencjalnego, zwiększenie roli edukacji zdrowotnej i profilaktyki, w tym prowadzonej w ramach programów wczesnego wykrywania chorób, udzielanie bez zbędnej zwłoki pomocy medycznej w stanach ostrych i przewlekłych oraz wielochorobowości zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej i możliwościami istniejącymi w POZ, zapewnienie opieki skoncentrowanej na pacjencie, a także współpraca i koordynacja działań z innymi częściami systemu ochrony zdrowia, zapewnienie pacjentom fachowej porady i wsparcia w podejmowaniu decyzji dotyczącej ochrony i poprawy zdrowia oraz korzystania ze świadczeń zdrowotnych, a także ocena potrzeb oraz ustalenie priorytetów zdrowotnych wszystkich osób oraz populacji objętej podstawową opieka zdrowotną, oraz na ich podstawie systemowe wdrażanie działań zapobiegawczych.

4.Organizacja podstawowej opieki zdrowotnej

Komentowany projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada, iż każdy pacjent objęty zostanie podstawową opieką zdrowotną, realizowaną przez zespół złożony z lekarza oraz współpracujących z nim pielęgniarek i położnych. Działania zespołu podstawowej opieki zdrowotnej, niezależnie od przyjętej formy organizacyjno-prawnej, oparte będą o zasadę niezależności zawodowej jego członków, przy jednoczesnym wyraźnym wskazaniu podziału środków na ich działania i wynagrodzenia. Co istotne, podstawowa opieka zdrowotna sprawowana będzie całodobowo przez siedem dni w tygodniu, z uwzględnieniem rzecz jasna wyodrębnienia świadczeniodawców realizujących świadczenia nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.

Projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada również, w stosunku do obecnie obowiązujących rozwiązań, znaczące zmiany w zakresie finansowania podstawowej opieki zdrowotnej. I tak zgodnie z przyjmowanymi założeniami podstawowa opieka zdrowotna finansowana będzie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, jednostek samorządu terytorialnego oraz budżetu państwa. Podstawą finansowania podstawowej opieki zdrowotnej pozostawać będzie tak jak dotychczas stawka kapitacyjna. Obok jednak stawki kapitacyjnej projekt przewiduje element o charakterze motywacyjnym za osiąganie określonych kryteriów jakości opieki, a także dodatek za opiekę nad pacjentami przewlekle chorymi oraz dodatkowe wynagrodzenie za wyniki leczenia pacjentów z niektórymi chorobami przewlekłymi. Projekt zakłada również odrębną część budżetu dedykowanego na realizację wyłącznie badań diagnostycznych i ambulatoryjną opiekę specjalistyczną. Zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku, środki finansowe nie będą mogły być wykorzystane na inny cel niż wskazany wyżej.

W tym miejscu wskazania wymaga, iż jednostki samorządu terytorialnego będą miały nadal możliwość finansowania programów polityki zdrowotnej, inwestycji, szkoleń personelu oraz świadczeń dla podmiotów, dla których są podmiotem tworzącym, natomiast z budżetu państwa przekazywana jest dotacja na zadania, o których mowa w art. 97 ust. 3 pkt 2a, 3 i 3b u.ś.o.z.

5.Współdziałanie podstawowej opieki zdrowotnej z innymi elementami systemu ochrony zdrowia

W ramach udzielania świadczeń opieki zdrowotnej lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej, położna podstawowej opieki zdrowotnej oraz pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania działać będą wspólnie w ramach zespołu POZ, w szczególności przez wzajemne konsultacje i wymianę informacji o leczonym pacjencie, a także współdziałanie w celu zachowania zdrowia i profilaktyki chorób, rozpoznawania i leczenia chorób oraz usprawnienia pacjenta.

 

 

W ramach koordynacji leczenia pacjenta koniecznym okazać się może pozyskiwanie przez podstawową opiekę zdrowotną informacji o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych lekach, środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobach medycznych, w tym okresie ich stosowania i sposobie dawkowania oraz wyznaczonych wizytach kontrolnych w innych zakresach świadczeń, w tym w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej i w leczeniu szpitalnym.

Podkreślić również należy, iż lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej, położna podstawowej opieki zdrowotnej oraz pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania współpracować będą z innymi specjalistami w obszarze zdrowia publicznego (np. dietetykiem, psychologiem), z przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia oraz dyrektorami szkół, i to w zakresie zachowania zdrowia i profilaktyki chorób na poziomie populacji, w tym edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia, oraz identyfikacji czynników ryzyka oraz zagrożeń zdrowotnych.

6.Kwalifikacje i rozwój zawodowy w podstawowej opiece zdrowotnej

Projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada dwukierunkowy system kształcenia personelu medycznego w dziedzinie medycyny rodzinnej. W ramach pierwszego toru, system zapewniać ma odpowiedni do potrzeb poziom rekrutacji absolwentów wydziałów lekarskich i pielęgniarskich do szkolenia podyplomowego. W ramach drugiego toru, system winien gwarantować uzyskiwanie właściwych kompetencji przez lekarzy, pielęgniarki i położne, udzielające obecnie świadczeń w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. W tym celu ustawa wspierać ma rozwój akademickiej medycyny rodzinnej, wojewódzkich ośrodków kształcenia w medycynie rodzinnej oraz reorganizację Instytutu Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie.

7.Jakość w podstawowej opiece zdrowotnej

Projekt ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada również szereg działań na rzecz poprawy jakości w podstawowej opiece zdrowotnej. Działanie te realizowane będą nade wszystko w ramach ogólnopolskiego programu poprawy jakości (akredytacja). Ponadto ustawa zakłada, iż świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej realizowane będą z uwzględnieniem wytycznych i zaleceń postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, jak również mierników i wskaźników jakości opieki. Projektowana ustawa umożliwi także monitorowanie satysfakcji pacjentów ze świadczeń POZ.