Czy w myśl zapisów art. 114-116 ustawy o działalności leczniczej możemy finansować/dotować programy zdrowotne zgłaszane przez podmioty lecznicze na podstawie umowy?
Czy odbywa się to w taki sam sposób dla zakładów leczniczych, dla których jesteśmy podmiotami tworzącymi jak i dla innych NZOZ-ów działających na terenie miasta (prywatnych)?
Czy nie jest tak, że pierwszeństwo do realizacji ma nasz ZOZ i tylko w sytuacji, gdy nie może realizować działania to bierzemy pod uwagę złożony program przez inny podmiot leczniczy do realizacji, czy może wtedy musimy ogłosić konkurs?
Przekazanie środków następuje na podstawie umowy, co w sposób jednoznaczny wynika z przepisów ustawy. W zakresie trybu wyboru realizatora przedstawiono w uzasadnieniu.
Zgodnie z art. 115 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej - dalej u.dz.l., na realizację zadań, o których mowa w art. 114 ust. 1 pkt 1 i 4-7 u.dz.l. podmioty wykonujące działalność leczniczą mogą uzyskiwać środki finansowe na podstawie umowy zawartej:
ze Skarbem Państwa, reprezentowanym przez ministra, centralny organ administracji rządowej, wojewodę, a także z jednostką samorządu terytorialnego lub z uczelnią medyczną;
z innym podmiotem uprawnionym do finansowania tych zadań na podstawie odrębnych przepisów.
Z powyższego jednoznacznie wynika, iż podstawą przekazania środków/finansowania między innymi na realizację zadań w zakresie programów polityki zdrowotnej, programów zdrowotnych i promocji zdrowia (art. 114 ust. 1 pkt 1 u.dz.l.) może być umowa.
Kwestią kolejną, o której mowa w pytaniu, to konieczność uwzględnienia dla analizy zagadnienia, przepisów ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych - dalej u.ś.o.z., w zakresie zdefiniowania pojęć użytych przez ustawodawcę w art. 114 u.dz.l. Zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, program polityki zdrowotnej to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez ministra albo jednostkę samorządu terytorialnego (art. 5 pkt 29a u.ś.o.z.).
Program zdrowotny natomiast to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (art. 5 pkt 30 u.ś.o.z.).
Uwzględniając powyższe nie jest zrozumiałe użyte w pytaniu określenie "złożony program przez inny podmiot leczniczy do realizacji". Z pewnością programów polityki zdrowotnej i programów zdrowotnych nie opracowują podmioty lecznicze, co wynika w sposób jednoznaczny w powyżej przytoczonych definicji ustawowych.
Zgodnie z art. 48b ust. 1 u.ś.o.z. w przypadku programów polityki zdrowotnej wyboru realizatora tego programu dokonuje się w drodze konkursu ofert. Wyjątek od zasady konkursu ustanowiony został w art. 48c u.ś.o.z. (obowiązującym od 1 stycznia 2017 roku), zgodnie z którym jednostka samorządu terytorialnego, w ramach realizacji zadań własnych, może dofinansowywać programy zdrowotne i programy polityki zdrowotnej, o których mowa w art. 48 ust. 1 u.ś.o.z., inne niż realizowane przez tę jednostkę, polegające na profilaktyce chorób.
Dofinansowanie wówczas polega na udzieleniu realizatorowi programu wybranemu w trybie określonym w art. 48b u.ś.o.z. (czyli w trybie konkursu) dotacji celowej w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych.
Ustawa nie przewiduje innego trybu powierzenia zadań z zakresu programów polityki zdrowotnej. W przypadku programów polityki zdrowotnej ustawodawca nie przewidział analogicznego rozwiązania, jak chociażby w przypadku finansowania świadczeń gwarantowanych przez samorząd terytorialny - art. 9a-9b u.ś.o.z., zgodnie z którymi jednostka może na podstawie umowy zawartej z "własnym podmiotem leczniczym" pominąć tryb konkursowy.
Kolejny aspekt pytania może dotyczyć podnoszonych w ostatnim czasie wątpliwości związanych z art. 14 ustawy z 11 września 2015 roku o zdrowiu publicznym - dalej u.o.z.p., zgodnie z którym powierzenie realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego przez odpowiedniego dysponenta środków, o których mowa w art. 13 u.o.z.p., odbywa się w trybie konkursu ofert ogłaszanego przez tego dysponenta (art. 13 pkt 3 stanowi o środkach finansowych pozostających w dyspozycji jednostek samorządu terytorialnego).
Zgodnie z wyjaśnieniami Departamentu Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia z 13 października 2016 roku w zakresie stosowania konkursu ofert, o którym mowa w art. 14 ust. 1 u.o.z.p., "zadania z zakresu zdrowia publicznego, o których mowa w art. 2 u.o.z.p., realizowane przy pomocy własnych jednostek organizacyjnych gminy na przykład szkół publicznych, dla których jednostka samorządu terytorialnego jest organem prowadzącym, należy potraktować jako zadania własne tej jednostki, gdyż mamy do czynienia z samodzielnym wykonywaniem zadań. W opisanej sytuacji wymienione jednostki nie są dla gminy realizatorem w rozumieniu ustawy o zdrowiu publicznym, któremu powierza się wykonanie zadań".
Mając to na względzie uzasadnione jest aby Ministerstwo Zdrowia zajęło stanowisko w zakresie możliwości realizacji programu polityki zdrowotnej samorządu z pominięciem procedury konkursu. Przepisy, jak wyżej wskazano, w zakresie wyboru realizatora przewidują jeden tryb - konkursu. Przyjmując jednak stanowisko powyżej wskazane w wyjaśnieniach, mogą powstać uzasadnione wątpliwości. Na marginesie można wskazać, że sama ustawa o działalności leczniczej w art. 38 u.dz.l. dopuszcza nałożenia przez jednostkę samorządu terytorialnego zadania na SP ZOZ, z tym zastrzeżeniem że objęcie pojęciem zadania z art. 38 u.dz.l. zagadnienia, o którym mowa w pytaniu może budzić wątpliwości, wobec określenia w ustawie trybu konkursowego.