1. Organizacja służby medycyny pracy
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317 z późn. zm.; dalej jako: u.s.m.p.) służbę medycyny pracy stanowią:
a)lekarze – posiadający dodatkowe szczególne kwalifikacje, które określone zostały w dwóch rozporządzeniach Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej: z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) oraz z dnia 15 września 1997 r. w sprawie specjalizacji lekarskich niezbędnych do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 124, poz. 795 z późn. zm.),
b)pielęgniarki – posiadające kwalifikacje określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 15 września 1997 r. w sprawie zadań służby medycyny pracy, których wykonywanie przez pielęgniarki wymaga posiadania dodatkowych kwalifikacji, rodzaju i trybu uzyskiwania tych kwalifikacji oraz rodzajów dokumentów potwierdzających ich posiadanie (Dz. U. Nr 124, poz. 796),
c)psycholodzy;
d)inne osoby o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań tej służby.
Jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są podstawowe jednostki służby medycyny pracy oraz wojewódzkie ośrodki medycyny pracy.
Podstawowymi jednostkami służby medycyny pracy są:
a)zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,
b)jednostki organizacyjne zakładów wydzielone w celu realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,
c)lekarze wykonujący indywidualną praktykę lekarską, indywidualna specjalistyczną praktykę lekarską lub wykonujący zawód w formie grupowej praktyki lekarskiej.

Ponadto, jak zostało wyżej wskazane, w zakresie i na zasadach określonych w u.s.m.p., zadania z zakresu medycyny pracy realizują też:
a)pielęgniarki wykonujące indywidualną praktykę pielęgniarską, indywidualną specjalistyczną praktykę pielęgniarską lub grupową praktykę pielęgniarską. Jednakże, stosownie do art. 2 ust. 3 pkt 1 u.s.m.p. pielęgniarki nie mogą: wykonywać badań wstępnych, okresowych i kontrolnych przewidzianych w Kodeksie pracy; orzecznictwa do celów przewidzianych w Kodeksie pracy; dokonywać oceny możliwości wykonywania pracy lub pobierania nauki uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy lub nauki; prowadzić działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii zawodowej; prowadzić czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne choroby związane z wykonywaną pracą; monitorować stanu zdrowia osób pracujących zaliczanych do grup szczególnego ryzyka (a zwłaszcza osób wykonujących pracę w warunkach przekroczenia normatywów higienicznych, młodocianych, niepełnosprawnych oraz kobiet w wieku rozrodczym i ciężarnych); wykonywać badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych i innych chorób związanych z wykonywaną pracą; prowadzić ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej,
b)psycholodzy oraz osoby o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań służby medycyny pracy – wymienione osoby wykonują zadania z zakresu służby medycyny pracy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
c)jednostki badawczo-rozwojowe oraz jednostki organizacyjne uczelni medycznych, prowadzące działalność w dziedzinie medycyny pracy – zadaniem wymienionych tu jednostek jest: uczestniczenie w orzekaniu w sprawach chorób zawodowych, uczestniczenie w orzekaniu dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy w przypadkach zakwestionowania treści orzeczenia lekarskiego wydanego przez lekarza zatrudnionego w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, prowadzenie kształcenia przeddyplomowego i podyplomowego w zakresie medycyny pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii i psychologii pracy, inicjowanie, opracowanie i prowadzenie programów prewencji zagrożeń zdrowia wynikających z wpływu niekorzystnych warunków środowiska pracy i sposobu wykonywania pracy, wspomaganie jednostek organizacyjnych służby medycyny pracy działalnością konsultacyjną w zakresie medycyny pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii i psychologii pracy oraz wykonywanie ekspertyz.

Fakt podjęcia działalności przez podstawową jednostkę służby medycyny pracy, pielęgniarkę, psychologa lub inną osobę, o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań tej służby w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi wymaga pisemnego zgłoszenia we właściwym ze względu na miejsce jej wykonywania wojewódzkim ośrodku medycyny pracy. Zgłoszenie powinno w szczególności zawierać:
1)nazwę podstawowej jednostki służby medycyny pracy albo imię i nazwisko;
2)adres miejsca wykonywania praktyki zawodowej przez lekarza lub pielęgniarkę, albo adres prowadzonej działalności gospodarczej przez psychologa lub inną osobę o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań służby medycyny pracy;
3)oznaczenie podmiotu, który utworzył zakład opieki zdrowotnej i adres tego zakładu, jeżeli zgłoszenia dokonuje podstawowa jednostka służby medycyny pracy będąca zakładem opieki zdrowotnej lub jednostką organizacyjną zakładu opieki zdrowotnej wydzieloną w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi;
4)numer prawa wykonywania zawodu;
5)termin podjęcia lub zakończenia działalności;

6)informacje o dodatkowych kwalifikacjach do przeprowadzania badań profilaktycznych lub wykonywania zadań służby medycyny pracy.
Zgłoszenia dokonuje podstawowa jednostka służby medycyny pracy, pielęgniarka prowadząca praktykę zawodową lub psycholog, albo inna osoba, o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań służby medycyny pracy.
Zgłoszeniu podlega również fakt zaprzestania działalności w zakresie służby medycyny pracy. Informację o podjęciu lub zakończeniu działalności należy przekazać do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy w ciągu 30 dni od dnia podjęcia lub zaprzestania działalności.
Stosowne rejestry zgłoszeń prowadzone są przez wojewódzkie ośrodki medycyny pracy.
Wojewódzkie ośrodki medycyny pracy są samodzielnymi publicznymi zakładami opieki zdrowotnej. Tworzenie i utrzymywanie wojewódzkich ośrodków medycyny pracy – na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej – w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668 z późn. zm.) – zostało z dniem 1 stycznia 1999 r. powierzone samorządowi województwa (do tej daty było to zadanie wojewodów).
2. Kontrola jednostek organizacyjnych służby medycyny pracy
Wojewódzkie ośrodki medycyny pracy mają uprawnienia kontrolne w stosunku do podstawowych jednostek służby medycyny pracy oraz w stosunku do osób realizujących zadania tej służby poza zakładem opieki zdrowotnej. Kontrola przeprowadzana jest pod względem trybu, zakresu i jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych oraz sprawowania opieki zdrowotnej. Po przeprowadzonej kontroli, w razie stwierdzenia nieprawidłowości, kierownik wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy kieruje do podstawowej jednostki służby medycyny pracy lub pielęgniarek, psychologów lub innych osób realizujących zadania służby medycyny pracy w ramach praktyki zawodowej lub prowadzonej działalności gospodarczej, wystąpienie pokontrolne wskazujące nieprawidłowości i ich przyczyny oraz przedstawia wnioski dotyczące usunięcia nieprawidłowości. Równocześnie też określa termin powiadomienia o wykonaniu zaleceń zawartych we wnioskach lub o ich niewykonaniu wraz z przyczynami.

Stwierdzenie w działalności podstawowej jednostki służby medycyny pracy istotnych uchybień dotyczących trybu, zakresu i jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych lub sprawowania opieki zdrowotnej powoduje, że kierownik wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy kieruje wniosek do:
a)właściwego terytorialnie okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej okręgowej izby lekarskiej lub okręgowej izby pielęgniarek i położnych – wniosek o wszczęcie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej danej osoby oraz Regionalnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec psychologa i jednocześnie
b)zwraca się do zleceniodawcy (tj. podmiotu, z którym jednostka zawarła umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych), z wnioskiem o zastosowanie wobec zleceniobiorcy (danej jednostki medycyny pracy) skutków przewidzianych w umowie.
Z kolei kontrola wojewódzkich ośrodków medycyny pracy przeprowadzana jest przez jednostki badawczo-rozwojowe, lub jednostki organizacyjne uczelni medycznej, prowadzące badania w dziedzinie medycyny pracy. Kontrola dokonywana jest na wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia.
Zaznaczyć trzeba, że kontrola jednostek medycyny pracy przeprowadzana w tym trybie jest niezależna od kontroli przeprowadzanych w tych jednostkach jako zakładach opieki zdrowotnej, na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 1990 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.).
(...)
Sender Magdalena