Co to są publicznoprawne źródła finansowania ochrony zdrowia?
Po pierwsze, są to zasoby środków pieniężnych, z których finansowane są określonego rodzaju zadania lub przedsięwzięcia z zakresu ochrony zdrowia, na przykład budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego, plany finansowe podmiotów działających w sferze prawa publicznego. Po drugie, są to także formy prawne pozyskiwania środków, na przykład dotacje, kredyty, pożyczki. Po trzecie, są to również środki finansowe, które zasilają wymienione wyżej publicznoprawne zasoby finansowe, na przykład składka na ubezpieczenie zdrowotne, dochody własne jednostek samorządu terytorialnego.
Można wyróżnić kilka sposobów finansowania zadań z zakresu ochrony zdrowia. W państwach Unii Europejskiej występują zasadniczo dwa modele finansowania ochrony zdrowia. Pierwszy oparty jest o ubezpieczenie zdrowotne (model Bismarcka). Drugi jest natomiast finansowany z budżetu państwa lub budżetów samorządowych (model Beveridge`a). Polski system ochrony zdrowia jest oparty o ubezpieczeniową metodę finansowania ochrony zdrowia. To znaczy, podstawowym źródłem finansowania ochrony zdrowia w Polsce jest składka na ubezpieczenie zdrowotne. Do katalogu tego rodzaju źródeł należy także zaliczyć budżet państwa i budżety j.s.t wraz z prawnymi formami pozyskiwania środków i dokonywania wydatków objętych budżetem państwa lub budżetami j.s.t. oraz środki europejskie. Są to źródła finansowania ochrony zdrowia o charakterze publicznoprawnym. Środki prywatne przeznaczane przez pacjentów na finansowanie udzielanych im świadczeń zdrowotnych nie podlegają zasadniczo szczególnym regulacjom ustawowym.
Stwierdził pan, że struktura normatywna instytucji prawnofinansowych determinujących kształt publicznoprawnych źródeł finansowania ochrony zdrowia w Polsce, a także część relacji zachodzących pomiędzy nimi nie zostały ukształtowane w sposób właściwy. Dlaczego pan tak uważa?
Zróżnicowany katalog publicznoprawnych źródeł finansowania ochrony zdrowia nie zabezpiecza materialnie realizacji zadań państwa w tym zakresie z punktu widzenia potrzeb świadczeniobiorców. Środki pochodzące ze źródeł będących przedmiotem badań są niewystarczające do zapewnienia prawidłowej realizacji zadań publicznych z zakresu ochrony zdrowia. W mojej ocenie, ustawodawca nadmiernie dba o interesy fiskalne budżetu państwa, co skutkuje brakiem odpowiednio wysokiego poziomu przychodów NFZ w stosunku do kosztów finansowania świadczeń zdrowotnych, za których organizację odpowiada, oraz częściowym przesunięciem odpowiedzialności za system ochrony zdrowia na jednostki samorządu terytorialnego.
[-OFERTA_HTML-]
Wynika to przede wszystkim z błędnie ukształtowanej składki na ubezpieczenie zdrowotne jako daniny publicznej. Uważam, że w sposób nierównomierny obciąża ona poszczególne grupy społeczne.
Skutkiem tego jest konieczność angażowania przez świadczeniobiorców prywatnych środków w celu zapewnienia sobie ochrony zdrowia na odpowiednim poziomie, mimo iż Konstytucja RP gwarantuje dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, niezależnie od sytuacji materialnej świadczeniobiorców.
W jaki sposób można by zwiększyć nakłady publiczne na zdrowie? I jakie zmiany należałoby wprowadzić, aby miały charakter trwały?
W mojej ocenie, istnieje ustawowa możliwość zwiększenia nakładów na finansowanie systemu ochrony zdrowia poprzez zmiany w konstrukcji prawnej składki zdrowotnej.
Przede wszystkim uzasadnione jest uzależnienie wysokości uiszczanej przez przedsiębiorców i rolników składki na ubezpieczenie zdrowotne od ich indywidualnej zdolności płatniczej. To znaczy, podstawa wymiaru składki wskazanych grup zawodowych powinna być powiązana z uzyskiwanym przez nich dochodem. Przykładowo, w przypadku przedsiębiorców obecnie jest to zadeklarowana kwota pieniężna. Zmiana ta mogłaby w sposób trwały zwiększyć przychody Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu poboru tej daniny.
Dlaczego według pana zagadnienia związane z publicznoprawnymi środkami finansowania są tak istotne?
Problematyka prawnych aspektów finansowania ochrony zdrowia jest doniosła społecznie. Od wysokości środków publicznych przeznaczanych na ten cel w dużej mierze zależy stan zdrowia społeczeństwa, a także możliwość prawidłowego funkcjonowania podmiotów prowadzących działalność leczniczą.
Jest pan autorem publikacji na temat publicznoprawnych źródeł finansowania ochrony zdrowia. Jakie jej treści mogą mieć największą wartość dla czytelników?
Moim zdaniem, najważniejszą wartością publikacji jest przede wszystkim kompleksowa analiza konstrukcji prawnej źródeł finansowania ochrony zdrowia, która nie została dotychczas przeprowadzona. Istotną wartością jest również interpretacja przepisów prawnych w zakresie konstrukcji składki zdrowotnej, a także wydatków z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, w tym dotacji celowych, co ma wymiar praktyczny.
Rozmawiała: Magdalena Okoniewska
Paweł Lenio – doktor nauk prawnych, wykładowca na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego; ukończył aplikację adwokacką; kierownik projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki pt. Źródła finansowania ochrony zdrowia w Polsce - aspekty prawne; autor opracowań naukowych z zakresu prawa finansów publicznych, w tym prawnych aspektów finansowania ochrony zdrowia w Polsce i państwach Unii Europejskiej.
Paweł Lenio jest autorem publikacji „Publicznoprawne źródła finansowania ochrony zdrowia”, która zostanie opublikowana przez wydawnictwo Wolters Kluwer w marcu 2018 roku.
Obecnie jest dostępna w ramach przedsprzedaży w księgarni Profinfo>>>