Pytanie pochodzi z publikacji Serwis Prawo i Zdrowie

Czy lekarz w podstawowej opiece zdrowotnej ma prawo odmówić przyjęcia pacjenta z kartą EKUZ, jeżeli pacjent nie mówi po polsku i zgłasza się do przychodni bez tłumacza?

Pacjent pochodzi z Niemiec, a lekarz nie zna tego języka.

Odpowiedź:

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może nie podjąć leczenia pacjenta wyłącznie w sytuacji istnienia ważnych powodów, i to z zastrzeżeniem, iż nie zachodzi jednocześnie przypadek, gdy zwłoka w udzieleniu pomocy lekarskiej mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki. Zawsze zatem decyzja lekarza o niepodjęciu leczenia winna być uzależniona od ustalenia faktu istnienia bądź nieistnienia konkretnych i uzasadnionych powodów. Konkretność powodu zasadza się przy tym na ustaleniu, iż lekarz nie ocenia okoliczności zdarzenia w sposób wyłącznie abstrakcyjny, a rzeczywiście diagnozuje ważny powód uniemożliwiający podjęcie leczenia. Jak się zatem wydaje, sam fakt, iż pacjent ubiegający się u udzielenie świadczenia nie komunikuje się w żadnym z języków znanych lekarzowi, nie stanowi jeszcze per se wystarczającego powodu odmowy podjęcia leczenia. Jeśli bowiem lekarz, który z powodów opisanych wyżej, nie może co prawda przeprowadzić z pacjentem wywiadu anamnestycznego, ale jest w stanie dokonać oceny stanu zdrowia pacjenta na podstawie li tylko badania fizykalnego, to brak jest w zasadzie podstaw do odmowy udzielenia pacjentowi pomocy lekarskiej. Ponadto przyjąć należy, iż skoro obowiązkiem lekarza, zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 464) - dalej u.z.l.l.d., pozostaje wykonywanie zawodu zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością, to za jak najbardziej uprawniony uznać należy wniosek, iż nawet w przypadku niemożności przeprowadzenia zarówno badania podmiotowego jak i badania przedmiotowego, lekarz winien podjąć choćby próbę kontaktu z osobą posługującą się równocześnie zarówno językiem, w którym porozumiewa się cudzoziemiec jak i lekarz, lub też skierować pacjenta do innego lekarza, który posługuje się danym językiem etnicznym. W opinii autora dopiero takie działanie wyczerpywać będzie dyspozycję normy wynikającej z art. 38 u.z.l.l.d., i pozwoli lekarzowi nie podjąć leczenia pacjenta.

Uzasadnienie:

Zgodnie z postanowieniami § 4 ust. 9 umowy o udzielanie świadczeń gwarantowanych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, które wzór stanowi załącznik nr 2 do zarządzenia Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 27 listopada 2013 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju: podstawowa opieka zdrowotna Nr 69/2013/DSOZ, z ważnych przyczyn, na podstawie przepisów art. 38 u.z.l.l.d., lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może odstąpić od leczenia świadczeniobiorcy, o ile nie zachodzi przypadek, gdy zwłoka w udzieleniu świadczenia mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz inny przypadek niecierpiący zwłoki. W sytuacji opisanej wyżej, lekarz POZ obowiązany jest do uprzedzenia dostatecznie wcześnie świadczeniobiorcy, jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego o podjętej decyzji i wskazania realnych możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub świadczeniodawcy POZ, uzasadnienia i odnotowania faktu odstąpienia od leczenia w dokumentacji medycznej i na egzemplarzu złożonej do niego deklaracji wyboru oraz zgłoszenia przypadku wraz z uzasadnieniem właściwemu ze względu na zawartą umowę Oddziałowi Funduszu. Podobne wymogi do tych sformułowanych wyżej, wyartykułowane zostały przepisami art. 38 i 30 u.z.l.l.d. Zgodnie z art. 38 u.z.l.l.d. lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta, z tym jednak zastrzeżeniem, że w przypadku odstąpienia od leczenia, lekarz ma obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego i wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym, a także uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Co istotne, jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli istnieją poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody swojego przełożonego. Rzecz jasna niezależnie od brzmienia przywoływanych przepisów lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki. Odnosząc powyższe ustalenia w zakresie obowiązującego stanu prawnego do treści sformułowanego pytania stwierdzić należy, iż lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może nie podjąć leczenia pacjenta wyłącznie w sytuacji istnienia ważnych powodów, i to z zastrzeżeniem, iż nie zachodzi jednocześnie przypadek, gdy zwłoka w udzieleniu pomocy lekarskiej mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki. Zawsze zatem decyzja lekarza o niepodjęciu leczenia winna być uzależniona od ustalenia faktu istnienia bądź nieistnienia konkretnych i uzasadnionych powodów. Konkretność powodu zasadza się przy tym na ustaleniu, iż lekarz nie ocenia okoliczności zdarzenia w sposób wyłącznie abstrakcyjny, a rzeczywiście diagnozuje ważny powód uniemożliwiający podjęcie leczenia. Jak się zatem wydaje, sam fakt, iż pacjent ubiegający się u udzielenie świadczenia nie komunikuje się w żadnym z języków znanych lekarzowi, nie stanowi jeszcze per se wystarczającego powodu odmowy podjęcia leczenia. Jeśli bowiem lekarz, który z powodów opisanych wyżej, nie może co prawda przeprowadzić z pacjentem wywiadu anamnestycznego, ale jest w stanie dokonać oceny stanu zdrowia pacjenta na podstawie li tylko badania fizykalnego, to brak jest w zasadzie podstaw do odmowy udzielenia pacjentowi pomocy lekarskiej. Ponadto przyjąć należy, iż skoro obowiązkiem lekarza, zgodnie z art. 4 u.z.l.l.d., pozostaje wykonywanie zawodu zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością, to za jak najbardziej uprawniony uznać należy wniosek, iż nawet w przypadku niemożności przeprowadzenia zarówno badania podmiotowego jak i badania przedmiotowego, lekarz winien podjąć choćby próbę kontaktu z osobą posługującą się równocześnie zarówno językiem, w którym porozumiewa się cudzoziemiec jak i lekarz, lub też skierować pacjenta do innego lekarza, który posługuje się danym językiem etnicznym. W opinii autora dopiero takie działanie wyczerpywać będzie dyspozycję normy wynikającej z art. 38 u.z.l.l.d., i pozwoli lekarzowi nie podjąć leczenia pacjenta.

Artur Paszkowski, autor współpracuje z Serwisem Prawo i Zdrowie

Odpowiedzi udzielono 22.07.2015 r.