Jakie działania musi podjąć podmiot leczniczy (NZOZ) funkcjonujący na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 lipca 2011 r. po wejściu w życie ustawy o działalności leczniczej?
Jakie dokumenty organizacyjne podmiotu leczniczego powinny ulec zmianie?

W dniu 1 lipca 2011 r. weszła w życie ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654) – dalej u.dz.l. Uchyliła ona dotychczas obowiązującą ustawę z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.dz.l. oraz wprowadza szereg zmian w pozostałych przepisach regulujących zasady udzielania świadczeń zdrowotnych. Wobec tak istotnej nowelizacji podmioty wykonujące działalność leczniczą obowiązane są do kompleksowego dostosowania swojej działalności do nowych wymogów prawnych.
Ustawa o działalności leczniczej daje podmiotom wykonującym działalność leczniczą dwunastomiesięczny termin na dostosowanie się do jej wymogów. Upływa on 1 lipca 2012 r. (art. 206 u.dz.l.). Wyjątek dotyczy terminu na dostosowanie pomieszczeń i urządzeń przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego. Należy tego dokonać do dnia 31 grudnia 2016 r., przy czym w terminie do dnia 30 czerwca 2012 r. należy przedstawić organowi prowadzącemu rejestr program dostosowania, zaopiniowany przez właściwy organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej (art. 207 u.dz.l.).
Zmiany dokonane w związku z dostosowaniem działalności do nowej regulacji, jak każde inne zmiany w organizacji podmiotu wykonującego działalność leczniczą, podlegają zgłoszeniu właściwemu organowi rejestrowemu. Zgłoszenia należy dokonać w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej, a wnioski w tych sprawach są zwolnione od opłat (art. 217 u.dz.l.).
Ustawa o działalności leczniczej wprowadziła wiele istotnych zmian w sposobie funkcjonowania podmiotów leczniczych (dawnych zakładów opieki zdrowotnej). Zmiana przepisów łączy się z koniecznością dostosowania bieżącej działalności do wymogów ustawowych.
Obowiązek dostosowania ciąży na podmiocie leczniczym, reprezentowanym przez kierownika. Należy wiec już w tym miejscu zaznaczyć, iż aktualnie kierownikiem podmiotu jest zarząd spółki kapitałowej, a w przypadku innych podmiotów - osoby uprawnione do kierowania tymi podmiotami i ich reprezentowania na zewnątrz (art. 2 ust. 2 pkt 1 u.dz.l.), podczas gdy na gruncie poprzedniej ustawy podmiot tworzący powoływał na to stanowisko wybraną przez siebie osobę fizyczną, która musiała spełniać szczególne wymogi fachowe. Wobec powyższego, zmianę tę należy uwzględnić w aktach wewnętrznych podmiotu. W razie potrzeby można powołać dodatkową osobę do reprezentowania podmiotu leczniczego w związku z wykonywaniem przez niego działalności leczniczej, np. kierownika do spraw medycznych, i upoważnić ją do określonych czynności. Należy jednak pamiętać, iż umocowanie takiej osoby do działania w imieniu podmiotu nie ma charakteru ogólnego, wynikającego z ustawy, a zatem w upoważnieniu należy dokładnie wskazać zakres uprawnień takiej osoby aby mogła ona skutecznie podejmować wszelkie czynności i reprezentować podmiot na zewnątrz.

Mówiąc o aktach wewnętrznych podmiotu leczniczego trzeba wskazać, iż w świetle dotychczasowych przepisów zakłady opieki zdrowotnej funkcjonowały w oparciu o dwa akty wewnętrzne: statut i regulamin porządkowy. Obecnie ustawa przewiduje obowiązek nadania statutu (obok regulaminu) wyłącznie podmiotowi leczniczemu niebędącemu przedsiębiorcą. Pozostałe podmioty nie są zobligowane do posiadania statutu i działają jedynie w oparciu o regulamin organizacyjny. Łączy on w sobie oba dotychczasowe akty, regulując całokształt stosunków wewnętrznych - zarówno kwestie organizacyjno-prawne (m.in. strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa podmiotu) jak i kwestie merytoryczne związane bezpośrednio z procesem udzielania świadczeń. Wobec powyższego sugeruje się, aby podmiot leczniczy podjął stosowne uchwały zmierzające do uporządkowania wewnętrznych aktów, tj. do uchylenia dotychczasowego statutu i regulaminu porządkowego i zastąpienia ich regulaminem organizacyjnym.

Uchwalając nowy regulamin organizacyjny podmioty lecznicze powinny zwrócić uwagę na przepis art. 24 u.dz.l., który wymienia niezbędne elementy jakie powinny znaleźć się w regulaminie. Nowością w stosunku do poprzednich regulacji jest m.in. obowiązek zawarcia w treści regulaminu organizacyjnego zapisów określających organizację procesu udzielania świadczeń zdrowotnych w przypadku pobierania opłat oraz cennika a także – jeżeli podmiot wykonuje działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne - wysokości opłaty za przechowywanie zwłok pacjenta.
W myśl nowej regulacji prawnej podmiot leczniczy jest obowiązany posiadać pomieszczenia lub urządzenia, które odpowiadają wymaganiom odpowiednim do rodzaju wykonywanej działalności leczniczej oraz zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych (art. 17 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 22 u.dz.l.). Szczegółowe wymagania zostaną określone dla poszczególnych rodzajów podmiotów w przyszłości, w drodze rozporządzenia wykonawczego wydanego na podstawie art. 22 ust. 3 i 4 u.dz.l. Dostosowanie pomieszczeń i urządzeń powinno nastąpić w terminie do dnia 31 grudnia 2016 r.. Natomiast już do dnia 30 czerwca 2012 r. należy przedstawić organowi prowadzącemu rejestr program dostosowania, zaopiniowany przez właściwy organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej (art. 207 u.dz.l.).

Innym wymogiem ustawowym jest zawarcie przez podmiot leczniczy umowy ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej obejmujące szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania świadczeń zdrowotnych a także z tytułu zdarzeń medycznych określonych w przepisach o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (w przypadku podmiotu leczniczego prowadzącego szpital) obejmujące zdarzenia medyczne w rozumieniu tej ustawy, które miały miejsce w okresie ochrony ubezpieczeniowej (art. 17 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 25 ust. 1 u.dz.l.). Artykuł 17 ust. 1 pkt 4 u.dz.l. nakazujący posiadanie takiej umowy ubezpieczenia stosuje się od dnia 1 stycznia 2012 r. Jeżeli natomiast umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej została zawarta przed dniem wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej, a okres na jaki została zawarta upływa po dniu 1 stycznia 2012 r., nową umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawiera się najpóźniej w ostatnim dniu okresu obowiązywania dotychczasowej umowy, nie później jednak niż do dnia 31 grudnia 2012 r. (art. 212 u.dz.l.). Szczegółowy zakres ubezpieczenia obowiązkowego oraz minimalną sumę gwarancyjną określi w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia. Na dzień dzisiejszy rozporządzenie takie nie zostało jeszcze wydane, pojawił się jednak na stronach internetowych Ministerstwa Finansów projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej świadczeniodawcy udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej.

Zgodnie z nowymi regulacjami, w celu monitorowania przestrzegania przepisów prawa pracy, kierownik podmiotu leczniczego obowiązany będzie raz na kwartał przekazywać Państwowej Inspekcji Pracy oraz właściwym organom samorządu zawodów medycznych, informacje o liczbie osób, które wykonują zawód medyczny na podstawie umów cywilnoprawnych albo jako praktykę zawodową, z którą podmiot leczniczy zawarł umowę cywilnoprawną (art. 17 ust. 4 u.dz.l.).
Ponadto wraz z wejściem w życie ustawy o działalności leczniczej pojawił się wymóg, aby osoby zatrudnione w szpitalu oraz pozostające w stosunku cywilnoprawnym z podmiotem leczniczym, którego przedsiębiorstwem jest szpital, nosiły w widocznym miejscu identyfikator zawierający imię i nazwisko oraz funkcję tej osoby. Należy zatem wyposażyć je w stosowne znaki identyfikacyjne. W znaki te należy również zaopatrzyć pacjentów szpitala. Znaki identyfikacyjne dla pacjentów powinny zawierać informacje pozwalające na ustalenie ich imienia i nazwiska oraz daty urodzenia, oraz być zapisane w sposób uniemożliwiający identyfikację pacjenta przez osoby nieuprawnione. Warunki, sposób i tryb zaopatrywania pacjentów w znaki identyfikacyjne zostaną określone przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w drodze rozporządzenia (art. 36 u.dz.l.).
Podmioty lecznicze powinny również zwrócić uwagę na zapis art. 214 u.dz.l., który reguluje czas pracy pracowników komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni): radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej - stosujących w celach diagnostycznych lub leczniczych źródła promieniowania jonizującego, oraz w pracowniach fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej lub prosektoriów. W okresie od dnia 1 lipca 2011 r. do dnia 1 lipca 2014 r. czas pracy w nich nie może przekraczać 5 godzin na dobę i przeciętnie 25 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Po tym okresie zastosowanie będą miały przepisy ogólne, stanowiące iż czas pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, a czas pracy pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych, odpowiednio 8 godzin na dobę i 40 godzin na tydzień (art. 93 u.dz.l.). Jeśli więc chcemy, aby po dniu 1 lipca 2014 r. czas pracy pracowników komórek organizacyjnych stosujących w celach diagnostycznych lub leczniczych źródła promieniowania jonizującego oraz innych uprzywilejowanych wynosił tyle, co pozostałych pracowników, to musimy zweryfikować pod tym kątem regulaminy pracy i umowy o pracę. Zgodnie bowiem z ogólnymi zasadami postanowienia regulaminu i umów korzystniejsze dla pracowników będą miały pierwszeństwo przed regulacjami ustawowymi.

Katarzyna Fortak- Karasińska, Marta Bogusiak