NIK zauważa, że w ostatnich latach rozwojowi infrastruktury w ośrodkach innowacji nie towarzyszyło odpowiednie jej wykorzystanie. Niepokój budzi fakt, że większość ośrodków ma niestabilną, a wręcz trudną sytuację ekonomiczną. W konsekwencji mogą mieć problem z utrzymaniem i odnawianiem infrastruktury pozostającej w ich dyspozycji.
Polska nadal zajmuje odległe miejsce w rankingach innowacyjności - w Globalnym Indeksie Innowacyjności 2015 nasz kraj został sklasyfikowany na przedostatnim miejscu wśród krajów UE, wyprzedzając jedynie Rumunię. Jednym ze sposobów zwiększenia innowacyjności gospodarki jest rozwój powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym, ukierunkowany w szczególności na wspólne przedsięwzięcia o charakterze inwestycyjnym i doradczym, które mogą ułatwić transfer wiedzy pomiędzy kooperującymi podmiotami. W rozwoju takich powiązań mogą być wykorzystywane wyspecjalizowane ośrodki innowacji (OI), dysponujące odpowiednią infrastrukturą, a także doświadczeniem w oferowaniu usług niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej wykorzystującej nowoczesne rozwiązania.
Głównym celem kontroli była ocena skuteczności wspierania przedsiębiorców podejmujących lub prowadzących innowacyjną działalność gospodarczą. NIK skontrolowała 26 ośrodków innowacji, w tym 12 beneficjentów Działania 5.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (POIG), które to ośrodki otrzymały wsparcie w kwocie prawie 1,2 mld zł. Z kolei Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości przeznaczyła ponad 5 mld 220 mln zł na finansowanie zadań ujętych w Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” (w celu nr 2 Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy).
Spośród 26 skontrolowanych ośrodków innowacji, w sześciu jednostkach większościowymi udziałowcami były podmioty z kapitałem Skarbu Państwa, w czterech przypadkach większościowi udziałowcy reprezentowali kapitał prywatny, zaś w pozostałych 16 ośrodkach większość kapitału była własnością jednostek samorządu terytorialnego.
W okresie objętym kontrolą nastąpił rozwój infrastruktury ośrodków innowacji, głównie dzięki środkom pochodzącym z budżetu Unii Europejskiej. Skontrolowane ośrodki wydały na inwestycje (rozbudowa powierzchni użytkowej, w tym laboratoryjnej) ponad 1 mld zł, w tym ze środków własnych ponad 242 mln zł. Inwestycje zrealizowane w skontrolowanych ośrodkach innowacji umożliwiły zwiększenie skali ich działalności.
NIK zwraca jednak uwagę, że ośrodki innowacji nie dołożyły starań by efektywnie wykorzystać powstały majątek w postaci: parków naukowo-technologicznych, inkubatorów technologicznych, laboratoriów, pomieszczeń pod wynajem dla przedsiębiorców innowacyjnych.
Działalność ośrodków innowacji opierała się w dużym stopniu na finansowaniu ze środków publicznych, przy niewystarczającej dbałości o zwiększanie przychodów z prowadzonej działalności. W większości ośrodków w badanym okresie nie doszło do poprawy wyników finansowych. W nieco korzystniejszej sytuacji znajdowało się 12 ośrodków innowacji uczestniczących w realizacji projektów w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (Działanie 5.3). Nadwyżkę przychodów nad kosztami osiągnęło 7 z 12 ośrodków innowacji. W przypadku pozostałych 14 badanych ośrodków nadwyżkę przychodów nad kosztami wykazało tylko 5 ośrodków.
NIK zwraca uwagę, że wraz z rozwojem działalności ośrodków innowacji finansowanie ze środków publicznych powinno maleć, tymczasem tak się nie działo. Brak wzrostu udziału przychodów, z tytułu wynajmu powierzchni czy innych świadczonych usług w całości przychodów ośrodków, stwarza ryzyko, że w dłuższej perspektywie czasowej część ośrodków nie będzie w stanie utrzymać, a co za tym idzie odnawiać infrastruktury pozostającej w ich dyspozycji.
W ocenie NIK działania Ministra Gospodarki mające na celu stymulowanie współpracy przedsiębiorców z instytucjami otoczenia biznesu nie przyniosły dotychczas znaczącej poprawy stopnia komercjalizacji wyników badań naukowych i wzrostu intensywności wdrażania innowacyjnych technologii w gospodarce. Minister pełnił rolę koordynatora Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”. Ponadto sposób monitorowania Strategii nie zapewniał rzetelnej wiedzy o aktualnym stanie jej realizacji. Izba sygnalizuje ryzyko nieosiągnięcia części założonych efektów w docelowym terminie czyli do 2020 roku.
W ocenie NIK dla właściwego wykorzystania potencjału ośrodków innowacji organy właścicielskie powinny podjąć decyzje dotyczące długookresowej strategii efektywnego wykorzystania majątku ośrodków innowacji, z określeniem skali ich dokapitalizowania w wymagających tego przypadkach. Ośrodki innowacji powinny efektywniej zarządzać posiadaną infrastrukturą, w tym zwiększać przychody z prowadzonych usług oraz dążyć do zmniejszania udziału środków publicznych w dalszej działalności, natomiast minister rozwoju powinien zdefiniować bariery ograniczające efektywność wykorzystywania potencjału ośrodków innowacji.
Ponadto NIK zauważa, że działalność ośrodków innowacji została ukierunkowana na wspieranie przedsięwzięć innowacyjnych podejmowanych głównie przez mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. Podmioty te charakteryzują się przede wszystkim niewielkim potencjałem ekonomicznym, a co za tym idzie z dużą ostrożnością podejmują ryzyko związane ze wprowadzaniem nowych, dotychczas nie stosowanych technologii, czy też z wchodzeniem na rynek z nowym produktem lub usługą. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa mają ograniczoną zdolność ponoszenia kosztów w razie niepowodzeń we wdrażaniu nowych przedsięwzięć.
Źródło: www.nik.gov.pl