Krąg adresatów ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i ich rodzin „Za życiem” jest wskazany w art. 2 ustawy. Beneficjenci ustawy są opisani poprzez wskazanie cech upoważniających do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zgodnie z postanowieniami ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - dalej u.ś.o.z.

W istocie można uznać, że ustawa „Za życiem” nie tworzy własnych warunków do korzystania ze świadczeń określonych ustawą – w zakresie dostęp do świadczeń zdrowotnych – poprzestając na istniejących uprawnieniach. Zgodnie z art. 2 ustawy „Za życiem”, „ustawę stosuje się do [...] osób uprawnionych do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”. Uzupełnieniem tego zakresu podmiotowego po stronie beneficjentów ustawy 'Za życiem” jest art. 4 tejże ustawy, zgodnie z którym: „ Wsparcie, o którym mowa w art. 1, jest realizowane przez:

Dodatek w postaci zapisu: „na zasadach określonych w przepisach odrębnych.” Oznacza, że sama ustawa „Za życiem” nie tworzy żadnych odrębnych reguł w ustaleniu kręgu osób uprawnionych do świadczeń w porównaniu z regułami obowiązującymi na gruncie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Po stronie adresatów będących zobowiązanymi do realizacji świadczeń opieki zdrowotnej ujętych w ustawie „Za życiem”, stosownie do treści art. 2 tej ustawy, występują „świadczeniodawcy w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”. Pojęcie świadczeniodawca jest zdefiniowane art. 5 pkt 41 u.ś.o.z. i objemuje:

„a) podmiot wykonujący działalność leczniczą w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej,

b) osobę fizyczną inną niż wymieniona w lit. a, która uzyskała fachowe uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach wykonywanej działalności gospodarczej,

c) (uchylona),

d) podmiot realizujący czynności z zakresu zaopatrzenia w wyroby medyczne”.

Autorka sygnalizuje, że sama definicja świadczeniodawcy ujęta w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nie wiąże go z instytucja umowy zawartej na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z NFZ. Stąd istotną wskazówką dla adresatów ustawy jest fakt, że w późniejszych jej postanowieniach jest mowa o lekarzach ubezpieczenia zdrowotnego, co ostatecznie pozwala ustalić, że zakres podmiotowy ustawy obejmuje świadczeniodawców związanych kontraktami z NFZ. Co więcej, w realizacji uprawnień wynikających z ustawy nie mogą uczestniczyć świadczeniodawcy spoza tego kręgu – o czym w dalszej części.

Jak wyżej zasygnalizowano ustawa „Za życiem” to akt prawny nie kształtujący nowego, własnego katalogu kompetencji świadczeniodawców. Zakres przedmiotowy ustawy w zakresie ochrony zdrowia jest wyznaczony poprzez powtórzenie istniejących już na gruncie obowiązujących przepisów uprawnień kobiet w ciąży. Porządkując kobieta w ciąży ma prawo do:

Istotne jest wskazanie, że zgodnie z art. 4 ustawy „Za życiem” ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, o których mowa w ust. 2 pkt 2–4 ustawy „Za życiem”, stwierdza w zaświadczeniu lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, posiadający specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii. Innymi słowy orzeczenia, które będzie dawało prawo do uzyskania świadczeń o charakterze socjalnym z ustawy „Za życiem” może wydać wyłącznie lekarz ubezpieczenia zdrowotnego o określonych kwalifikacjach. Zaświadczenie wydane w gabinetach lub podmiotach „prywatnych” nie będzie wiążące.

Zgodnie z art. 6 ustawy „Za życiem” uprawnienia dla kobiety w ciąży i dziecka obejmują:

Nie ma w tym katalogu uprawnień innych od już istniejących. Artykuł 13 pkt 2 ustawy „Za życiem” wskazuje jednak, że kobiety w ciąży i dzieci ze stwierdzonym powstaniem ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu mają prawo do uzyskiwania świadczeń poza kolejnością.

Kobiety ciężarne objęte zakresem podmiotowym ustawy to te panie, które legitymuują się zaświadczeniem wydanym przez lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego wskazanych ustawą specjalności. Wydaje się, że warunek ten nie może dotyczyć kobiet ciężarnych zgłaszających się na badania prenatalne. Póki bowiem kobieta ciężarna jest w trakcie badań prenatalnych, a są one jednym z profitów ustawy, oczywiste jest, że zaświadczenie to może być efektem tylko tych badań. Należy także uznać, że jest to zaświadczenie, które mieści się w katalogu nieodpłatnych zaświadczeń na gruncie art. 16 u.ś.o.z.

W zakresie obowiązków świadczeniodawców autorka zatrzymuje się nad prawem do porodu w podmiocie o III stopniu referencyjności. Przepisy prawa powszechnego nie określają formalnie jakiego typu są to placówki. Należy jednak przyznać, że w praktyce, szczególnie praktyce akademickiej nie powstaje wątpliwość, które placówki spełniają ten warunek. Problemem jest jednak inna kwestia. Podmioty o III poziomie referencyjności są dostosowane do zapewnienia pomocy kobiecie oraz samemu dziecku dotkniętemu ciężką chorobą. Pozostaje jednak problem dotarcia przez kobietę w odpowiednim czasie do takiego podmiotu. Najwyższym stopniem referencyjności legitymują się na ogół szpitale kliniczne (akademickie) zlokalizowane w dużych aglomeracjach, będących jednocześnie centrami akademickimi. Ustawodawca przyznał kobietom objętym ustawą prawo do takich świadczeń nie stwarzając żadnych gwarancji lub choćby narzędzi do realizacji tego prawa. W ocenie autorki realizacja tego prawa, z punktu widzenia kobiety i jej jeszcze nie narodzonego dziecka, może okazać się w praktyce więcej niż iluzoryczna.

Ustawa „Za życiem” powołuje instytucję asystenta rodziny dla beneficjentów ustawy. Asystent ma za zadnie koordynowanie pomocy dla rodziny zgodnie z postanowieniami ustawy. Zgodnie z art. 7 ust. 4 i ust. 5 świadczeniodawcy mają obowiązek na wniosek asystenta przekazywać mu informacje o możliwych do uzyskania bezpośrednio u niego świadczeniach. Istotne jednak jest to, że świadczeniodawcy, jako jedyne podmioty określone w ustawie jako powołane do udzielania wsparcia, zwolnione są z obowiązku relacjonowania asystentowi rodziny opisu udzielonego wsparcia. Innymi słowy – świadczeniodawca nie może udzielać asystentowi rodziny informacji objętych tajemnicą zawodową.

Ustawa „Za życiem” obejmuje swym zakresem także modyfikacjkę w dostępie do refundowanych wyrobów medycznych. Zgodnie z art. 13 pkt 1 wprowadzającym do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych art. 47 ust. 1a: „„1a. Świadczeniobiorcom do 18 roku życia, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, na podstawie zaświadczenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii lub pediatrii, przysługuje prawo do wyrobów medycznych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji, na zlecenie osoby uprawnionej, o której mowa w art. 2 pkt 14 ustawy o refundacji, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych określonego w tych przepisach, według wskazań medycznych bez uwzględnienia okresów użytkowania.

O ilości miesięcznego zaopatrzenia w te wyroby decyduje każdorazowo osoba uprawniona do wystawienia zlecenia, o której mowa w art. 2 pkt 14 ustawy o refundacji.”. Na zlecenie specjalisty z zakresu położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii lub pediatrii przysługuje uprawnionemu zaopatrzenie w wyroby medyczne w ustalonej przez lekarza ilości i za cenę „refundowaną”.

Analiza ustawy „Za życiem” wskazuje, że świadczeniodawcy nie zostaną dociążeni kolejnymi świadczeniami na rzecz kobiet w ciąży i dzieci objętych postanowieniami tej ustawy. Muszą jednak dokonać zmian w organizacji świadczeń poprzez uwzględnienie prawa do świadczeń poza kolejnością. Zmiany dotyczą także zasad wystawiania zleceń na wyroby medyczne – nie obowiązują limity ilościowe. Istotne jest także to, że zaświadczenie o ciąży „obciążonej” może wydać tylko lekarz ubezpieczenia zdrowotnego i tylko legitymujący się specjalizacją z zakresu położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii lub pediatrii. Artykuł 5 ustawy „Za życiem” zapowiada powstanie sumptem Ministra Zdrowia informatora, który ma być udostępniony na stronach internetowych ministerstwa ds. zdrowia i ds. rodziny. Na dzień przygotowania niniejszego opracowania dokumentu tego jeszcze nie ma, a jego opracowanie jest zapowiadanie mniej więcej na połowę listopada 2016 roku.